انواع عدسی ها در دوربین های فیلمبرداری
عدسی چشم انسان دائما در حال تغییر است و شکل آن هر بار که ما ناخودآگاه از نقطه ای به نقطه دیگر توجه میکنیم، به طور خودکار عمل کانونی کردن را انجام میدهد. اما عدسی دوربین می‌تواند تنها کار به خصوصی را که ما با زحمت برای آن طراحی و آماده کرده ایم انجام دهد.
هر فیلمبردار سه نوع عدسی در اختیار دارد. عدسی ها را غالباً بر حسب فاصله کانونی آنها یعنی فاصله میان سطح فیلم تا سطح عدسی تقسیم می کنند.
این سه نوع عدسی عبارتند از
- لنز معمولی یا نرمال لنز
- زاویه باز یا واید انگل
- لنز زاویه بسته یا تله فوتو
عدسی نرمال
برای یک دوربین فیلمبرداری ۳۵ میلیمتری، عدسی نرمال فاصله کانونی حدود ۳۵ تا ۵۰ میلیمتر دارد. این عدسی بیش از عدسی های دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. زیرا حداقل با پیچیدگی را ایجاد می کند یعنی پرسپکتیو معمولی اشیا را تغییر نمیدهد و بنابراین تصویر آن شباهت بیشتری به ادراک بصری انسان دارد. از این رو بیشتر مورد علاقه فیلمسازان رئالیستی است.
عدسی زاویه باز یا واید انگل
به طور کلی عدسی زاویه باز فاصله کانونی کمتر از عدسی نرمال دارد. برای دوربین ۳۵ میلیمتری عدسی با فاصله کانونی کمتر از ۳۵ میلیمتر عدسی زاویه باز یا واید انگل به حساب می آید. این عدسی همانطور که از نامش پیداست تصویری با زاویه باز به دست می دهد. فیلبردار در یک فضای محدود برای تصویر گرفتن از حداکثر فضای موضوع طبعا این نوع عدسی را به کار می گیرد. اما این عدسی خطوط را نیز با پیچیده نشان میدهد یعنی پرسپکتیو اشیا را تغییر میدهد و آن را اغراق آمیز می کند. عدسی چشم ماهی یا فیش آی، نوعی عدسی با زاویه بسیار باز است و زاویه دید نزدیک به ۱۸۰ درجه دارد. این نوع عدسی با اغراق بیش از حد در پرسپکتیو، مناسب حالت های روانی منفی و کابوس وار است.
عدسی های زاویه باز، احساسی از پهنا و عمق در تصویر ایجاد می‌کنند که در صحنه واقعی وجود ندارد. از آنجا که این عدسی ها در نسبت های تصویری مبالغه می کنند، در تصویری که گرفته می شود اشیای نزدیک بسیار بزرگ و اشیای دور بسیار کوچک جلوه می کند. در این حالت فاصله دو شئ که در عمق های مختلف تصویر قرار دارند بیشتر از حالت طبیعی جلوه می کند. با لنز واید انگل هرگونه حرکتی به طرف دوربین یا در جهت دور شدن از آن سریع تر از آن چیزی که هست به نظر می رسد.
سپس به طور کلی میتوان خاص لنز واید انگل را چنین خلاصه کرد
- دارای فاصله کانونی کمتر از لنز نرمال
- پرسپکتیو تصویر را بیشتر میکند
- دارای زاویه دید بازتر از عدسی نرمال است
- اشیا را از هم دور و فاصله بین آنها را زیاد میکند
- عمق میدان آن بسیار زیاد است
تصویری که توسط این لنز به دست می‌آید از پیش زمینه تا پس زمینه در وضوح کامل قرار دارد.
عدسی زاویه بسته یا تله فتو
به طور کلی فاصله کانونی عدسی بیشتر از عدسی نرمال است. این نوع لنزها درست نقطه مقابل عدسی های واید انگل هستند. برای دوربین ۳۵ میلیمتری فاصله کانونی لنز تله از ۷۵ میلیمتر به بالاست. این نوع لنز به واسطه داشتن بزرگنمایی زیاد آنچه را که مورد نظر فیلمبردار است در قسمت اعظم کادر جامی دهد و مقدار ناچیزی از اطراف سوژه مورد نظر دیده می شود. ضمناً دارای قدرت وضوح و یا تار شدن بسیار زیاد در تصویر است. هرقدر فاصله کانونی لنز بیشتر شود این قدرت زیادتر است. پس این لنز برای جدا کردن سوژه مورد نظر از محیط پیرامونش مناسب است، چون میتوان سوژه را در وضوح قرار داد و محیط اطرافش چون تار دیده می شود از اهمیت زیادی برخوردار نیست. این جدا شدن سوژه از محیط اطرافش می تواند القا کننده تنهایی سوژه نیز باشد. به وسیله لنز تله می توان نمای درشت صورتی یا کلوز آپ یا قسمتی از هر شئ را فیلم برداری کرد. در این حالت عمق میدان کم است و بعد تصویری از بین میرود. یکی دیگر از ویژگی های این دو لنز این است که سوژه هایی را که در کنار و پشت سر هم قرار دارند به هم نزدیک و درهم می کند.
در سینما اگر بازیگری در حال دویدن به سمت دوربین باشد لنز تله تصویری به وجود می آورد که تماشاگر با دیدن آن احساس می کنند بازیگر هرچه میدود ، از نقطه اولیه حرکت خود کنده و دور نمی شود و به عبارت دیگر در درون کادر درجا می‌زند. به عبارتی با لنز تله هرگونه حرکتی به سمت دوربین یا در جهت دور شدن از آن کندتر از آنچه که هست به نظر می رسد. در فیلم فارغ التحصیل در سال ۱۹۶۷ از این ویژگی لنز تله فوتو در صحنه ای که در آن داستین هافمن می دود تا مانع ازدواج زن محبوب شود، استفاده شده است.
بنابراین درباره خواص لنز تله می توان گفت:
- دارای فاصله کانونی بلند است.
- پرسپکتیو تصویر را از بین میبرد
- اشیا را به هم نزدیک و فاصله بین آنها را کم میکند
- دارای زاویه دید بسته است
- عمق میدان آن بسیار کم است
- قدرت تار شدن و وضوح تصویر زیادی دارد
عدسی ماکرو
نوعی عدسی تله فوتو با زاویه بسیار بسته است و برای بزرگنمایی اشیای بسیار کوچک استفاده می شود.
عدسی زوم
تمام لنزهایی که در بالا گفته شد دارای فاصله کانونی ثابتی هستند، اما عدسی زوم فاصله کانونی متغیر ای از زاویه باز تا زاویه بسته دارد. این نوع عدسی می‌تواند به عنوان انواع لنزهای نرمال ، تله فتو و واید انگل استفاده شود. مهمترین حسن آین عدسی این است که به فیلم بردار امکان میدهد که فاصله کانونی رامیان نماهای مختلف و مهمتر از آن در تصاویر متحرک در حین نما تغییر دهد.
عمق میدان
انتخاب عدسی، دهانه عدسی و فیلم خام از عوامل مهمی است که در عمق میدان تاثیر می گذارد. عمق میدان فاصله میان پیش زمینه و پس زمینه است که در تمام اشیا در حالت کانونی فوکوس هستند. به عبارتی واضح دیده می‌شوند. در حالت کنونی عمیق یا فوکوس که دستیابی به آن با استفاده از عدسی زاویه باز یا گزینش دهانه تنگ عدسی یا هر دو امکان پذیر است، تمام یا بخش عمده ای از عمق تصویر در حالت کنونی و واضح و شفاف قرار دارد. در مواردی که نور کم است عدسی سریع یا عدسی دهانه باز که نور را با کارآیی بسیار زیاد به فیلم خام انتقال میدهد و فیلم خام هم با حساسیت زیاد در دستیابی به حالت کنونی عممیق مفید می باشد. برخی از نظریه پردازان سینما نظیر آندره بازن بر این عقیده اند که صحنه های فیلم برداری شده با حالت کانونی فوکوس نسبت به صحنه های تدوین شده به زندگی طبیعی ما شبیه ترند. البته تمهید عمق میدان به تماشاگران فرصت میدهد تا مدتی طولانی و بدون هیچ گونه قطعی شاهد تصاویر روشن و واضحی باشند. از این نظر صحنه هایی که به این روش فیلمبرداری شده اند، طبیعی تر از صحنه های تدوین شده و دارای قتل های متعدد به نظر می رسند. تماشاگر آزادی عمل بیشتری دارد که فیلمساز می توانند با استفاده از این تمهیدات نظیر نورپردازی، فوکوس، محل استقرار دوربین و ترکیب بندی تصویری، توجه تماشاگر را به عوامل دیگری هم جلب کند.
ضبط تصویر متحرک
اصول فنی و کارکرد دوربین فیلمبرداری در مرحله نخست متکی به خاصیت چشم انسان و مرتبط با پدیده ای است که در فیزیولوژی چشم به پدیده دوام نور در شبکیه معروف است. همین خاصیت چشم موجب احساس حرکت البته به صورت یک توهم هنگام تماشای فیلم است. تشریح مختصر این پدیده به این صورت است که چنانچه در یک لحظه نوری از یک جسم به چشم انسان بتابد و سپس جریان نور قطع شود، اثر آن نور برای لحظه بسیار کوتاهی همچنان در شبکیه دوام می آورد، به این پدیده پسماند نوری یا پسماند بصری نیز می گویند. بر پایه همین خاصیت چشم دوربین فیلمبرداری و دستگاه نمایش فیلم یا آپارات اختراع شد. یکی از مهمترین تفاوت های دوربین فیلمبرداری با دوربین عکاسی این است که دوربین فیلمبرداری دارای قطعه ای است که به فیلم داخل دوربین متناوب حرکت میدهد. مکانیسم ایجاد حرکت تناوبی در اصل از طرز کار ماکوی چرخ خیاطی و نحوه حرکت آن و همچنین از ساختمان فنی حرکت عقربه ثانیه شمار ساعت اقتباس شده است.
این قطعه نهایتاً امکان ضبط تصاویر را به طور متناوب و با سرعت ضبط ۲۴ فریم بر ثانیه را روی نوار فیلم فراهم می آورد. علاوه بر آن این ۲۴ فریم بر ثانیه همان خطای چشم انسان و توهمی است که انسان هنگام فیلم دیدن دارد که عکس های متوالی و پشت سر هم را به صورت فیلم میبیند.