نما ، شات ، پلان چیست

مقدمه نما ، شات ، پلان چیست

در هنر سینما و فیلمسازی، اصطلاحات تخصصی بسیاری وجود دارد که برای درک دقیق و کامل فرآیند تولید فیلم ضروری هستند. سه اصطلاح مهم که به طور گسترده در این زمینه استفاده می‌شوند عبارتند از نما، شات و پلان. هر یک از این اصطلاحات به جنبه‌های خاصی از فیلمسازی اشاره دارد و دانستن تفاوت‌ها و کاربردهای آن‌ها برای هر فیلمسازی حیاتی است. در این مقاله، به بررسی جامع و مفصل این سه اصطلاح می‌پردازیم.

تعریف نما 

نما (یا کادر) به فضای تصویری‌ای گفته می‌شود که در داخل کادر دوربین قرار می‌گیرد. نماها به وسیلهٔ فیلمبردار و کارگردان انتخاب و تنظیم می‌شوند و نقش بسیار مهمی در انتقال احساسات، اطلاعات و داستان فیلم دارند.

انواع نما

1. نماهای باز (Long Shots):
   • این نوع نماها صحنه‌ای گسترده را به نمایش می‌گذارند و معمولاً برای معرفی یک مکان یا نمایش گستردگی یک صحنه استفاده می‌شوند.
2. نماهای متوسط (Medium Shots):
   • این نوع نماها بین نماهای باز و بسته قرار دارند و معمولاً شخصیت‌ها را از کمر به بالا نشان می‌دهند. این نماها برای نمایش تعاملات و گفتگوها مناسب هستند.
3. نماهای بسته (Close-Up Shots):
   • این نماها بخشی از بدن یا یک شیء خاص را به طور دقیق نشان می‌دهند. معمولاً برای نمایش احساسات و جزئیات مهم استفاده می‌شوند.
4. نماهای بسیار بسته (Extreme Close-Ups):
   • این نماها بخشی بسیار کوچک از بدن یا یک شیء خاص را به طور بسیار دقیق و با جزئیات فراوان نشان می‌دهند.
5. نماهای بالایی (Bird’s Eye View):
   • این نوع نماها از زاویه بالا و به گونه‌ای که تمام صحنه یا بخشی از آن را از بالا نشان می‌دهند، گرفته می‌شوند.
6. نماهای پایین (Low Angle Shots):
   • این نماها از زاویه پایین به بالا گرفته می‌شوند و معمولاً برای نشان دادن قدرت و اهمیت شخصیت‌ها استفاده می‌شوند.

کاربرد نما

نماها برای انتقال اطلاعات و ایجاد ارتباط احساسی با تماشاگران استفاده می‌شوند. با انتخاب درست نماها، کارگردان می‌تواند تمرکز تماشاگر را به بخش‌های مهم داستان جلب کرده و احساسات مختلفی را به آن‌ها منتقل کند.

تعریف شات

شات به بخشی از فیلم گفته می‌شود که بدون توقف دوربین ضبط می‌شود. شات‌ها اجزای اصلی ساختار فیلم را تشکیل می‌دهند و در تدوین نهایی به یکدیگر متصل می‌شوند تا یک داستان پیوسته و منسجم را ارائه دهند.

انواع شات

1. شات‌های ثابت (Static Shots):
   • در این شات‌ها دوربین ثابت است و هیچ حرکتی ندارد. معمولاً برای صحنه‌های گفتگو یا نمایش جزئیات استفاده می‌شوند.
2. شات‌های متحرک (Moving Shots):
   • این شات‌ها شامل حرکت دوربین می‌شوند و می‌توانند شامل پن، تیلت، دولی، ترکینگ و کرین شات‌ها باشند.
3. شات‌های پیوسته (Long Takes):
   • شات‌هایی که بدون قطع به مدت طولانی ضبط می‌شوند. این نوع شات‌ها می‌توانند تنش و واقع‌گرایی بیشتری به صحنه اضافه کنند.
4. شات‌های دستی (Handheld Shots):
   • شات‌هایی که با دوربین دستی گرفته می‌شوند و معمولاً حس زنده و واقعی بودن بیشتری به صحنه می‌دهند.

کاربرد شات

انتخاب نوع شات می‌تواند تأثیر زیادی بر روی نحوه درک تماشاگر از صحنه و داستان داشته باشد. با استفاده از شات‌های مختلف، کارگردان می‌تواند احساسات و واکنش‌های مختلفی را در تماشاگران ایجاد کند.

تعریف پلان

پلان به مجموعه‌ای از شات‌ها گفته می‌شود که یک بخش خاص از داستان را پوشش می‌دهند. پلان‌ها معمولاً به صورت یک توالی مشخص از شات‌ها تدوین می‌شوند و به شکل یک واحد داستانی کامل در فیلم دیده می‌شوند.

انواع پلان

1. پلان‌های یک‌نفره (Single Shot Plans):
   • این پلان‌ها شامل شات‌هایی هستند که تنها یک شخصیت یا یک موضوع را در یک زمان نشان می‌دهند.
2. پلان‌های چندنفره (Two Shot, Three Shot, etc.):
   • این پلان‌ها شامل شات‌هایی هستند که دو یا چند شخصیت یا موضوع را در یک زمان نشان می‌دهند.
3. پلان‌های صحنه‌پردازی شده (Staged Plans):
   • این پلان‌ها شامل شات‌هایی هستند که به طور دقیق صحنه‌پردازی شده‌اند و هر حرکت و جزئیات آن‌ها از پیش تعیین شده است.

کاربرد پلان

پلان‌ها به کارگردان کمک می‌کنند تا داستان را به صورت منطقی و منسجم ارائه دهد. با ترکیب شات‌های مختلف در یک پلان، کارگردان می‌تواند نقاط اوج و فروکش داستان را به خوبی نشان دهد و تماشاگر را در جریان داستان نگه دارد.

نقش کارگردان در تنظیم نما، شات و پلان

کارگردان نقش حیاتی در انتخاب و تنظیم نماها، شات‌ها و پلان‌ها دارد. او با توجه به فیلمنامه و دیدگاه هنری خود، تصمیم می‌گیرد که کدام نوع نما و شات برای هر بخش از داستان مناسب‌تر است و چگونه می‌توان پلان‌ها را به بهترین شکل ممکن تدوین کرد.

تحلیل هنری

کارگردان با تحلیل دقیق متن و داستان، نماها، شات‌ها و پلان‌هایی را انتخاب می‌کند که بتوانند احساسات و پیام‌های مورد نظر را به بهترین شکل به تماشاگر منتقل کنند. این تحلیل شامل توجه به جزئیات بصری، حرکات دوربین، نورپردازی و ترکیب‌بندی صحنه‌ها است.

همکاری با تیم تولید

کارگردان باید با فیلمبردار، طراح صحنه، طراح لباس و سایر اعضای تیم تولید همکاری کند تا اطمینان حاصل کند که نماها، شات‌ها و پلان‌ها به درستی اجرا می‌شوند. این همکاری شامل هماهنگی در مورد زاویه دوربین، نورپردازی، حرکات بازیگران و طراحی صحنه است.

مثال‌هایی از فیلم‌های برجسته

برای درک بهتر مفاهیم نما، شات و پلان، می‌توان به برخی از فیلم‌های برجسته اشاره کرد که به طور مثال‌زدنی از این مفاهیم استفاده کرده‌اند:

1. همشهری کین (Citizen Kane):
   • این فیلم از اورسن ولز به خاطر استفاده نوآورانه از نماها و شات‌ها معروف است. نماهای عمیق و استفاده از زاویه‌های دوربین مختلف به فیلم حسی خاص و منحصربه‌فرد می‌دهد.
2. روانی (Psycho):
   • آلفرد هیچکاک با استفاده از شات‌های بسته و نماهای خاص توانست تنش و ترس را به خوبی به تماشاگران منتقل کند.
3. خاطراتی از هیرشما (Hiroshima Mon Amour):
   • این فیلم از آلن رنه به خاطر استفاده از پلان‌های طولانی و شات‌های پیوسته شناخته می‌شود که به داستان فیلم عمق و واقع‌گرایی بیشتری می‌بخشد.

مثال هایی دیگر از نماهای کاربردی

نمای خیلی دور (Extreme Long Shot)

نمایی که از فاصله خیلی دور از سوژه فیلم برداری می شود و تصویری کلی از مکان رویداد ماجرا به دست دهد. چنین نمایی معمولا به عنوان نمای معرف به کار می رود.

نمای دور، نمای عمومی (Long Shot)

نمایی که از فاصله ای دور ، سوژه را نشان می دهد. در این حالت علاوه بر سوژه ، شخصیت ها و بخشی از محیطی که سوژه در آن قرار دارد ، نیز در این نما دیده می شود. این نما نگاهی کلی به موضوع دارد و موقعیت سوژه را در آن محیط و فضا نشان می دهد. در واقع نمای دور بیش از نمای نزدیک و متوسط ، درباره رابطه سوژه با محیط به ما اطلاعات می دهد. از این نما بسیار در شروع سکانس ها به ویژه سکانس آغازین استفاده می شود ، به عنوان آخرین نمای فیلم هم بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

نمای دور متوسط، نمای نیمه دور (Medium Long Shot)

نمایی در حد فاصل میان نمای دور و نمای متوسط. این نما ، گستردگی نمای دور را ندارد اما ، موضوع را کامل نشان می دهد.

نمای متوسط (Medium Shot)

نمایی بین نمای دور و نمای نزدیک که شخص یا چند شخص را از مچ یا زانو به بالا و یا قامت آنها را به طور کامل در حالت نشسته نشان می دهد. این نما بیشتر برای نمایش روابط میان دو یا چند شخصیت و در عین حال ، ارائه اطلاعات کافی برای درگیر کردن تماشاگر مورد استفاده قرار می گیرد.

نمای نزدیک متوسط، نمای نیمه نزدیک (Medium Close-Up)

نمایی در حد فاصل میان نمای متوسط و نمای نزدیک که از سینه تا بالای شخصیت را نشان می دهد.

نمای درشت، نمای نزدیک (Close Up)

نمایی که در آن چنین به نظر می رسد که دوربین به فاصله بسیار نزدیکی از سوژه رسیده است. در این نما ، صورت شخصیت ، یا نمای درشتی از چیزی ، پرده را پر می کند. نمای کلوزآپ برای رساندن احساسات ، واکنش ها و حالات روحی شخصیت به تماشاگر بسیار موثر است و بین تماشاگر و شخصیت درگیری احساسی زیادی خلق می کند و بیننده را وا می دارد تا فقط روی شخصیت و نه چیز دیگری تمرکز کند.
نماهای نزدیک از اشیا یا بخش هایی از اشیا ، برای جلب توجه تماشاگر به اطلاعات و جزئیات مهم ، خلق هیجان در اثر کاربرد آن شیء خاص ، و ارائه ارزش نمادین به آن ، انجام می شود.

 

 

نمای خیلی نزدیک، نمای خیلی درشت (Extreme Close-Up)

نمایی که از فاصله خیلی نزدیک به سوژه ، فیلم برداری می شود ، که در این صورت فقط جزئی از آن دیده می شود یا بخشی از آن بسیار بزرگ به نظر می آید. چنین نمایی اگر از بازیگری فیلم برداری شود ، فقط بخشی از چهره برای نمونه چشم یا دهان او را نشان می دهد.

قاب کامل، فول شات (Full Shot)

نمای دوری که تمام هیکل شخصیت را نمایش می دهد. در این حالت فرق سر او حدودا مماس با خط بالایی قاب و کف پای او مماس با خط پایینی قاب است.

نمای از زانو (Knee Shot)

نمای متوسط از یک یا دو شخصیت که معمولا از زانو به بالا را شامل می شود.

نمای بسته (Tight Shot)

نمایی که در آن شخصیت ها در فضای قاب محصور شده و فضای بیرونی کمی در آن به چشم می خورد. چنین نماهایی فاصله میان تماشاگر و شخصیت ها را کم می کند و حس همذات پنداری بیشتری ایجاد می کند.

نمای حاوی جزئیات (Detail Shot)

نمایی که جسمی کوچک یا جزئی از آن را یا بدن شخصی را نشان می دهد. این نما درشت تر و حاوی جزئیات بیشتری از نمای درشت (کلوزآپ ) است.

جمع‌بندی

نما، شات و پلان سه عنصر اساسی در فیلمسازی هستند که هر کدام نقش ویژه‌ای در خلق داستان و انتقال پیام دارند. نما به فضای تصویری گفته می‌شود که در داخل کادر دوربین قرار می‌گیرد، شات به بخشی از فیلم گفته می‌شود که بدون توقف دوربین ضبط می‌شود و پلان به مجموعه‌ای از شات‌ها گفته می‌شود که یک بخش خاص از داستان را پوشش می‌دهند. هر یک از این عناصر به کارگردان کمک می‌کنند تا دیدگاه هنری و داستانی خود را به بهترین شکل ممکن به تماشاگران منتقل کند.

ادامه در بخش دوم…