ساخت برنامه تلویزیونی

ساخت یک برنامه تلویزیونی فرایندی پیچیده و چند مرحله‌ای است که نیازمند همکاری و هماهنگی بین افراد و تیم‌های مختلف است. این مراحل شامل ایده‌پردازی، پیش‌تولید، تولید و پس‌تولید می‌شود. در ادامه، هر یک از این مراحل به طور جامع توضیح داده شده است.

مرحله اول: ایده‌پردازی و توسعه

1. ایده‌پردازی:
   • اولین گام در ساخت یک برنامه تلویزیونی، یافتن ایده‌ای جذاب و منحصر به فرد است. ایده می‌تواند از منابع مختلفی مانند رویدادهای واقعی، داستان‌ها، موضوعات اجتماعی، فرهنگی و یا حتی تخیل فردی نشأت بگیرد.
   • ایده باید به یک طرح کلی یا مفهوم (concept) تبدیل شود که به وضوح موضوع و فرم برنامه را نشان دهد. این طرح کلی معمولاً شامل توضیحی کوتاه از ایده، قالب برنامه (مثلاً درام، کمدی، مستند)، مخاطب هدف و نحوه ارائه محتوا است.
2. توسعه طرح:
   • در این مرحله، طرح کلی به یک سند تفصیلی تبدیل می‌شود که شامل شرح کامل داستان، شخصیت‌ها، ساختار برنامه و قسمت‌های مختلف آن است.
   • این سند توسعه، به تهیه‌کنندگان، شبکه‌های تلویزیونی و سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود تا تأیید و حمایت مالی آنها را جلب کند.

مرحله دوم: پیش‌تولید ساخت برنامه تلویزیونی

3. انتخاب تیم تولید:
   • تهیه‌کننده: تهیه‌کننده مسئول مدیریت کلی پروژه است. او باید منابع مالی لازم را تأمین کرده و بر تمامی مراحل تولید نظارت کند.
   • کارگردان: کارگردان مسئول هدایت هنری و اجرایی برنامه است. او با بازیگران و تیم فنی کار می‌کند تا ایده‌ها را به تصویر بکشد.
   • نویسنده: نویسنده یا تیم نویسندگان فیلمنامه را بر اساس طرح توسعه‌شده می‌نویسند. این فیلمنامه شامل دیالوگ‌ها، توصیفات صحنه‌ها و اقدامات شخصیت‌ها است.
4. انتخاب مجری و تیم فنی:
   • مجری: انتخاب مجری برنامه بسیار مهم است که برای برنامه مختلف متفاوت است و بسته به تجربه مجری مورد نظر انتخاب می شود. این فرآیند تحت نظر کارگردان و تهیه کننده انجام می‌شود.
   • تیم فنی: شامل مدیر فیلمبرداری، طراح صحنه، طراح لباس، صدابردار، ویرایشگر و سایر اعضای فنی است که در ساخت برنامه نقش دارند.
5. برنامه‌ریزی و پیش‌تولید:
   • تمامی جزئیات مربوط به فیلمبرداری، از جمله انتخاب استودیو و لوکیشن‌ها، برنامه‌ریزی زمان‌بندی، آماده‌سازی تجهیزات و تهیه لباس‌ها و دکورها باید به دقت برنامه‌ریزی شود.
   • قراردادها با اعضای تیم تولید بسته می‌شود و مجوزهای لازم برای فیلمبرداری اخذ می‌شود.

مرحله سوم: تولید ساخت برنامه تلویزیونی

6. فیلمبرداری:
   • فیلمبرداری بر اساس برنامه زمان‌بندی و فیلمنامه انجام می‌شود. کارگردان با همکاری مدیر فیلمبرداری، صحنه‌ها را کارگردانی می‌کند و تیم تولید نقش‌های خود را ایفا می‌کنند.
   • تیم فنی مسئول تنظیم نورپردازی، صدابرداری و سایر جنبه‌های تکنیکی فیلمبرداری است.
7. مدیریت فیلمبرداری:
   • مدیریت فیلمبرداری به کارگردان و مدیر تولید کمک می‌کند تا همه چیز به خوبی پیش برود و برنامه زمان‌بندی رعایت شود. مشکلات و چالش‌های غیرمنتظره باید به سرعت حل شوند.

مرحله چهارم: پس‌تولید ساخت برنامه تلویزیونی

8. ویرایش و تدوین:
   • پس از اتمام فیلمبرداری، فرآیند ویرایش و تدوین آغاز می‌شود. تدوینگر با استفاده از نرم‌افزارهای تدوین فیلم، صحنه‌های مختلف را به هم متصل می‌کند و یک نسخه نهایی از برنامه ایجاد می‌کند.
   • افکت‌های ویژه، تصحیح رنگ، و تنظیم صدا نیز در این مرحله انجام می‌شود.
9. موسیقی و صداگذاری:
   • موسیقی متن برنامه توسط آهنگساز ساخته می‌شود و به برنامه تلویزیونی افزوده می‌شود. صداگذاری نیز شامل افزودن دیالوگ‌های مجری و میهمانان و افکت‌های صوتی است.
10. بازبینی و اصلاح نهایی:
    • نسخه نهایی برنامه توسط کارگردان، تهیه‌کننده و سایر اعضای کلیدی تیم تولید بازبینی می‌شود. هرگونه اصلاحات لازم انجام می‌شود تا برنامه به بهترین کیفیت ممکن برسد.

مرحله پنجم: توزیع و پخش

11. استراتژی توزیع:
    • تهیه‌کننده و تیم بازاریابی یک استراتژی توزیع برای برنامه طراحی می‌کنند. این استراتژی شامل تصمیم‌گیری در مورد زمان و نحوه پخش برنامه است.
    • برنامه‌های تلویزیونی معمولاً از طریق شبکه‌های تلویزیونی، سرویس‌های استریمینگ، دی‌وی‌دی و یا حتی سینماهای محلی به مخاطبان عرضه می‌شوند.
12. تبلیغات و بازاریابی:
    • کمپین‌های تبلیغاتی و بازاریابی برای جذب مخاطب و ایجاد هیجان حول برنامه برگزار می‌شود. این شامل تریلرها، پوسترها، تبلیغات تلویزیونی و آنلاین، مصاحبه‌ها و پیش‌نمایش‌ها است.

مطلب ویژه: برای سفارش و تولید انواع برنامه های تلویزیونی برای پخش شبکه های داخلی و خارجی با کارشناسان ما تماس بگیرید.

استودیوی تلویزیونی چیست؟

در ساخت برنامه تلویزیونی، استودیو تلویزیونی یا کارگاه تولید برنامه تلویزیونی به مکانی گفته می‌شود که در آن افرادی با تخصص های متفاوت به کمک ابزار و تجهیزات مختلف برنامه‌های تلویزیونی را تهیه و ضبط می کنند. یک استودیوی تلویزیونی از نظر ظاهری شبیه به یک اتاق بزرگ با سقف مرتفع است. معمولا ابعاد این مکان بسته به نوع برنامه ای که در آن ضبط میشود تغییر میکند. یک استودیو تلویزیونی دارای فضاها و اتاق‌های جانبی است که هر یک به فعالیت ویژه اختصاص دارد.

در ساخت برنامه تلویزیونی، ساخت تیزر و ساخت تیزر های تبلیغاتی آن برنامه برای جذب مخاطب بیشتر بسیار موثر است.

 مشخصات کلی یک استودیو تلویزیونی به قرار زیر است:

ارتفاع و سقف

در ساخت برنامه تلویزیونی، سقف یک استودیو تلویزیونی از یک اتاق معمولی مرتفع‌تر است زیرا اولا باید سقف استودیو آنقدر بلند باشد که بتوان چراغ های لازم برای نورپردازی صحنه را به صورت آویزان روی آن نصب کرد ثانیاً ارتفاع سقف باید به حدی باشد که گرمای ایجاد شده بر اثر چراغ های روشن استودیو به کمک هواکشهای نزدیک سقف تهیه شود و بالاخره ارتفاع سقف استودیو باید به اندازه ای باشد که در تصاویر دور از بازیگران صحنه سقف استودیو و چراغ های آویز روی سقف در بالای تصویر دوربین ها دیده نشود.

کف و دیوارها

کف استودیو باید مسطح  هموار و در مقابل ارتعاشات ناشی از حرکت دوربین ها روی آن مقاوم باشد و هنگام قدم زدن،  حرکت بازیگران و سایر لوازم نباید تولید صدا کند. کف استودیوهای تلویزیونی باید از جنسی باشد که امکان حرکت سریع دوربین‌ها را فراهم سازد و ضمناً در صورت لزوم بتوان روی آن طرح های مورد نظر را نقاشی کرد. ضمناً دیوار ها هم باید ضخیم باشند تا از نظر صوتی عایق بوده و از جنسی باشند که پاستا و پژواک صدا را تا حد ممکن حفظ کنند.

مهمترین بخش های جانبی یک استودیوی تلویزیونی عبارتند از

• اتاق فرمان تولید
• اتاق تنظیم فنی تصویر
• اتاق چهره پردازی
• انبار دکور و وسایل صحنه
• اتاق ضبط ویدیو

اتاق فرمان تولید

در ساخت برنامه تلویزیونی ، اتاق فرمان تولید بسیار مهم است . این اتاق در مجاورت استودیو قرار دارد که از طریق یک پنجره شیشه دوجداره به استادیوم مشرف بوده و از این اتاق است که می توان به داخل استودیو رفت و آمد کرد.  در این اتاق تولید یک برنامه کنترل شود و کارگردان از طریق امکانات و تجهیزات این اتاق عملیات تولید برنامه را هدایت می کند.

اتاق تنظیم فنی تصویر

این اتاق نیز در مجاورت استودیوی تلویزیونی واقع است.  مهندسان فنی از طریق تجهیزات و لوازم الکترونیکی تصاویر دوربین های استودیو را تنظیم می کنند و ارتباط بخش های مختلف استودیو را فراهم می آورند.  هر واحد تنظیم تصویر توسط کابل های چند رشته ای به دوربین های مربوط به آن در استودیو متصل می شود.

مهندسان فنی برای دستیابی به بهترین کیفیت تصویر از نظر وضوح، رنگ مایه و کیفیت رنگ و روشنایی،  اشکالات تصویر دوربین ها را در خلال تمرین در استودیو برطرف می کنند  و در هنگام ضبط برنامه کارکرد مطلوب دوربین ها را زیر نظر دارند.

اتاق چهره پردازی (گریم)

بازیگران و مجریان تلویزیون باید قبل از حضور در جلوی دوربین به میزانی که ضرورت دارد چهره‌پردازی شوند.  در این اتاق امکانات ساده چون آیینه،  میز چهره پردازی و لوازم ویژه این حرفه وجود دارند و در مجاورت استادیوم واقع شده است.

اتاق ضبط ویدیو

اگر برنامه ای که در استودیو تلویزیونی در حال اجراست بلافاصله یا همزمان پخش نشود معمولا بر روی نوارهای مغناطیسی ویدیو ضبط شده و در زمان مورد نظر پخش می شود.  که این امر در اتاق مربوط به ضبط ویدیو انجام میشود.

مراحل تولید و ساخت یک برنامه تلویزیونی، از زمانی که فکر اولیه به صورت یک طرح در ذهن تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده نقش می‌بندد، تا زمانی که این مشکل به صورت یک برنامه تلویزیونی از فرستنده پخش شده و در گیرنده های خانگی توسط مردم دیده می شود،  زمان قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص می دهد و افراد مختلف با تخصص های گوناگون در همه مراحل به طور جمعی و هماهنگ همکاری می کنند.

به طور کلی ساخت یک برنامه تلویزیونی به سه مرحله تقسیم می شود

1. مرحله پیش تولید که شامل  فکر اولیه،  پژوهش،  تصویر نامه،  برنامه ریزی و تدارکات
2. مرحله تولید که شامل هماهنگی عوامل و امکانات، صحنه آرایی و صحنه پردازی ،نورپردازی ،چهره پردازی و گریم ،صدا ،تمرین و ضبط
3. مرحله پس تولید شامل  تدوین و پخش

(الف)  مرحله پیش تولید

در مرحله پیش تولید هر برنامه تلویزیونی با یک اندیشه خاص شروع می شود تا بتواند یک پیام خوب و منحصر به فرد را به دیگران منتقل کند. تلویزیون یک رسانه ارتباط جمعی است بنابراین هر برنامه‌ای که دارای یک پیام یا فکر اولیه سازنده باشد تلویزیون مایل است از طریق این رسانه به عموم مردم آن پیام را منتقل کند.

هر چه که فکر روشن تر را مشخص تر باشد و سازنده برنامه آن را با وضوح کامل در برنامه ارائه کند بینندگان تلویزیون در درک پیام برنامه موفق‌تر خواهند شد. این دو اصل عمده در شروع ساخت برنامه تلویزیونی از اهمیت بسیاری برخوردارند:  یعنی ” چه چیزی گفته شود؟” و ” به چه کسی گفته شود”.

اگر این دو نطقه از ابتدا روشن و مشخص باشد آنگاه تهیه‌کننده برنامه در مورد چگونه گفتن و نحوه ارائه پیام تصمیم میگیرد.

فکر اولیه یک برنامه تلویزیونی حتما باید با پژوهش همراه باشد و گام مهم بعدی تحقیق و پژوهش پیرامون این فکر است. پژوهشگر یک برنامه تلویزیونی از طرف تهیه کننده معمول گردآوری اطلاعات می شود.

پس از اینکه تهیه کننده بر اساس فکر اولیه برنامه تلویزیونی و اطلاعات لازم در تحقیق و پژوهش شالوده اصلی برنامه را به دست آورد متن برنامه باید نوشته شود.  متن برنامه عبارت است از همه آنچه که در برنامه دیده یا شنیده می شود که به این متن تصویر نامه می گویند.

در سینما به متن فیلم فیلمنامه گفته می شود که فیلمنامه قصه تصویری فیلم است،  یعنی آنچه که اتفاق می افتد و گفتگوهایی که بین شخصیت های فیلم رد و بدل می شود که همه در فیلمنامه نوشته میشوند.  تصویر نامه نیز قصه تصویری یک برنامه تلویزیونی است که شامل شروع برنامه که در آن فکر اولیه یا مضمون برنامه مطرح می شود و همچنین میانه برنامه که در آن به پرسش ها اتفاق ها و حادثه ها  می‌پردازد  و پایان برنامه که به همه پرسش ها حوادث و ماجراها سرانجام می بخشد.

برنامه های ساده تلویزیونی مثل مصاحبه، میزگرد و گزارش‌های تلویزیونی تصاویر نامه خلاصه دارند. در کل می‌توان گفت تصویر نامه نقشه راهنماست که اطلاعات مربوط به صدا و تصویر را برای ساخت برنامه تلویزیونی شامل می شود.  این جزئیات کامل صدا و تصویر به کارگردان برنامه کمک می‌کند تا آنچه را که از فکر اولیه به یک متن تصویری کامل تبدیل شده به تصویر در آورد.

بعد از تکمیل شدن تصویر نامه باید جلسه برنامه‌ریزی تولید و تدارکات با حضور تهیه کننده ،  کارگردان و مسئولین گروه‌های تولید و فنی تشکیل شود.  در این جلسه نوع برنامه مورد نظر،  چگونگی ضبط آن،  نحوه کار گروه های هنری و فنی،  زمان تمرین و زمان استودیو و ضبط برنامه تعیین می شود.

(ب) مرحله تولید

اصلی ترین مرحله در فرایند تولید برنامه تلویزیونی مرحله تولید است. در این مرحله است که همه فعالیت‌ها و هماهنگی های مرحله پیش از تولید به ثمر مینشیند.

در این مرحله هماهنگی عوامل و امکانات با توجه به جلسات متعدد بین کارگردان و تهیه کننده  شکل می گیرد و این جلسات حتی تا زمان ضبط یعنی تولید برنامه ادامه دارد. تولید یک برنامه تلویزیونی در استودیو به مهارت‌های افراد مختلفی نیاز دارد که وظایف و عناوین شغلی آنها در سازمان تهیه کننده برنامه تلویزیونی متفاوت است.  این عوامل عبارتند از:

• تهیه کننده که مسئولیت یک برنامه را از نظر سازماندهی و اجرایی برعهده دارد.
• کارگردان که مسئولیت تهیه یک برنامه و نظارت بر کار بازیگران و مجریان و گروه تولید را بر عهده دارد.
• دستیار تهیه که با همکاری تهیه کننده در زمینه امور اجرایی مربوط به برنامه امکانات مورد نیاز را فراهم می کند.
• دستیار کارگردان که وظیفه هماهنگی و تمرین بازیگران و عوامل صحنه و نظارت بر فرامین کارگردان را دارد.
• مدیر صحنه که مسئولیت امور صحنه در داخل استودیو و همچنین برنامه حضور عوامل از جمله بازیگران تصویربرداران و مجریان در داخل استودیو را برعهده دارد.
• طراح صحنه که بر اساس متن برنامه صحنه را طراحی و آماده می کند.
• چهره پرداز و گریمور که بر اساس شخصیت های برنامه بازیگران یا مجریان را چهره آرایی می کند.
•  نورپرداز، تصویربردار و صدابردار که مسئولیت های جداگانه و مشخصی ای را برعهده دارند.

(ج)  مرحله پس تولید

برنامه هایی که به صورت زنده پخش می شوند عملا مرحله پس از تولید ندارند اما برخی برنامه ها که به صورت صحنه به صحنه ضبط می‌شوند نیازمند اقداماتی هستند تا برای پخش آماده شوند.  هرگونه اصلاح تغییر یا تکمیل برنامه ضبط شده در مرحله پس از تولید قرار می گیرد.

در مرحله تدوین کارگردان تلاش می کند تا به کمک انتخاب صحنه های دلخواه و تدوین آنها و همچنین حذف صحنه های نامناسب اشکالاتی را که در هنگام ضبط در تصویر دوربین ها پدید آمده از بین ببرد.  تدوین و مونتاژ برنامه تلویزیونی در مرحله پس تولید انجام می شود که این کار توسط تدوینگر و با نظارت کارگردان و تهیه کننده انجام می شود.

همچنین اضافه کردن عنوان بندی برنامه مثل نام برنامه، فهرست اسامی بازیگران، کارگردان و عوامل فنی و هنری برنامه که معمولاً در ابتدا و انتهای یک برنامه دیده می‌شوند در مرحله پس از تولید انجام می شود.

بعد از مرحله تدوین نوبت به پخش برنامه می‌رسد که معمولا از ایستگاه های تلویزیونی به وسیله فرستنده انجام میشود.  پخش برنامه ها ممکن است از یک فرستنده مرکزی انجام شود و از طریق ایستگاه های تقویت زمینی امواج تلویزیونی به دورترین نقاط کشور منتقل شود.

تلویزیون در ایران

ظهور رسانه رادیو در ایران به سال ۱۳۱۹ برمی‌گردد. در این سال نخستین فرستنده رادیویی کشور که از دو فرستنده کوچک رادیویی تشکیل شده بود،  با پخش ۴ ساعت برنامه رادیویی آغاز به کار کرد.  رادیو سال ۱۳۵۰ که به موجب قانون در یک سازمان با تلویزیون اقدام شد به صورت جداگانه اداره می‌شد.

تلویزیون در ایران قدمت کمی دارد.  در مهر ماه ۱۳۳۷ نخستین فرستنده تلویزیونی پخش برنامه‌های خود را آغاز کرد.  این فرستنده در ابتدا هر روز ۴ ساعت برنامه پخش می کرد به صورت کاملا خصوصی اداره می‌شد.  در سال ۱۳۴۳ یک گروه فرانسوی مأمور بررسی و طراحی یک مرکز تلویزیون شد و در سال ۱۳۴۵ پخش برنامه های آزمایشی این مرکز که شامل یک استودیو سه دوربین و دو دستگاه ضبط ویدیو آغاز شد. پخش برنامه های این مرکز روزانه سه ساعت بود.

اولین فرستنده تلویزیونی شهرستانی در سال ۱۳۴۷ در شهرستان ارومیه و سپس در بندرعباس افتتاح شد  و پس از آن به دیگر شهرها انتقال یافت.

نتیجه‌گیری

ساخت یک برنامه تلویزیونی یک فرآیند پیچیده و چندمرحله‌ای است که نیازمند توجه به جزئیات و همکاری و هماهنگی بین اعضای مختلف تیم تولید است. از ایده‌پردازی اولیه تا پخش نهایی، هر مرحله نیازمند تلاش بی‌وقفه و دقت فراوان است. با وجود چالش‌ها و مشکلات ممکن، نتیجه نهایی می‌تواند یک اثر هنری موفق و تأثیرگذار باشد که مخاطبان را به خود جذب کند و پیام مورد نظر را به آنها منتقل کند.