ساخت فیلم سینمایی

در آغاز، ساخت فیلم سینمایی را بیشتر یک پدیده علمی – صنعتی می دانستند.

در سالهای جنگ جهانی اول ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ سینما به عنوان یک وسیله نمایشی و سرگرمی رونق تجاری یافت و سپس قابلیت های هنری آن نیز رفته‌رفته توسط فیلمسازان اروپایی و آمریکایی کشف شد در همان سال‌ها را هنر هفتم نامیدند.

به نظر کانودو  منتقد ایتالیایی سینما هنری است که در آن همه هنرها از جمله ادبیات،  مجسمه سازی، نقاشی، موسیقی، تئاتر و معماری حضور دارند و در ترکیبی خاص، هنر جدید سینما را خلق می کنند. شکی نیست که سینما شباهت هایی با تئاتر، عکاسی و…. دارد.

بر اساس نمایشنامه های شکسپیر این فیلم ساخته شده است اما تفاوت اصلی سینما با سایر هنرها وابستگی آن به تکنولوژی پیشرفته است، تکنولوژی ضبط تصویر و صدا.

دوربین فیلمبرداری یک تفاوت عمده با دوربین عکاسی دارد و آن حرکت با سرعت یکنواخت نگاتیو در دوربین فیلمبرداری است. که امروز در دوربین های پیشرفته نگاتیو جای خود را  با توجه به دوربین فیلمبرداری به کاست های دیجیتال و همچنین  رم های مخصوص دوربین داده است.

1. دوره صامت: این دوره به زمان سینمای بدون صدا و ساخت فیلم سیاه و سفید اطلاق می شود که از سال ۱۸۹۵ تا ۱۹۲۷ میلادی طول کشید.
2. دوره سینمای ناطق: از اواخر دهه ۱۹۲۰ میلادی فیلم عصر صدادار آغاز شد  و آمل صدا سینما را به صورت یک هنر سمعی بصری در آورد. اولین فیلم ناطق سینما فیلم موزیکال “خواننده جاز” به کارگردانی “آلن کراسلند” محصول کمپانی ” برادران وارنر ” می باشد که در سال ۱۹۲۷ ساخته شد.
3. دوره سینمای رنگی: از اواخر دهه ی ۱۹۳۰ میلادی با اختراع فیلم رنگی آغاز شد.

منشا اصطلاح “سینماتوگرافی” واژه ی یونانی “کینه” (کینما) به معنی حرکت است که واژه ی اخیر در اغلب زبان های امروزی دنیا با اندک تفاوتی به کار میرود.

پس سینماتوگرافی که هم فیلمبرداری ، هم فیلمسازی و هم هنر صنعت سینما را معنی می دهد به معنی حرکت نگاری و یا فن ضبط حرکت است.  اولین دوربین فیلم برداری را نیز سینماتوگراف نامگذاری کردند که به معنی دستگاه ضبط حرکت است این دوربین توسط برادران لومیر در سال ۱۸۹۵ در فرانسه اختراع شد و این تاریخ سرآغاز پیدایش سینما یا شروع فیلمسازی است.

مطلب ویژه: ساخت تیزر فیلم سینمایی

ویژگی های اصلی و بنیادی سینما

               1. تولید یا خلق تصویر به صورت انبوه و به طریق ماشینی

               2. قابلیت نمایشی و داستان گویی آن

               3. نمایش حرکت، زندگی و دنیای زندگی بصورت کاملا واقع گرایانه یا مستند

عناصر اولیه ساخت فیلم سینمایی

عناصری در سینما و جود دارند که آن را به عنوان یک رسانه و همچنین به عنوان یک هنر از دیگر رسانه ها و هنرها متمایز می کند. این عناصر را عناصر اولیه ی سینما می شناسیم که به شرح زیر است:

1. نور یا روشنایی: سینماتوگرافی بدون وجود نور معنا و مفهمومی ندارد. زیرا بدون نور تصویر روی فیلم تشکیل نمیشود. ضمن اینکه نور و نحوه ی استفاده از آن (شیوه نورپردازی) یکی از مهم ترین امکانات بیانی فیلمساز به شمار می آید.
2. واقع گرایی: تصاویر روی پرده سینما جاندار و واقعی به نظر می آیند. این احساس واقع نمایی بیش تر مربوط به عملکرد ماشینی دوربین است که به طور مکانیکی تصویر متحرک خلق می کند . حرکت و تغییر لحظات در تصویر که تداوم یا گذار زمان را برای تماشاگر تداعی می کند، توهم زنده و واقعی بودن را در فیلم به وجود می آورد.
3. حرکت: حرکت در تصاویر یا در صحنه های فیلم جز خصوصیات ذاتی و طبیعی سینماست. بدون عنصر حرکت (حرکت سوژه، حرکت دوربین و حرکتی که از طریق تدوین و یا مونتاژ در صحنه ها بوجود آید ) سینما تبدیل به پدیده ای مانند عکاسی می شود.
4. تدوین (مونتاژ): در سینما منظور از تدوین یا مونتاژ، کار فنی و همچنین خلاقیت هنری در نحوه برش و پیوند تصاویری است که فیلمبرداری شده اند. در مرحله ی تدوین (با امکان حذف و انتخاب)، بهترین برداشت ها انتخاب شده و براساس اندیشه یا داستان فیلم پشت سر هم ردیف شده و منظم می شوند. در یک فیلم صدادار هنر تدوین شامل ترکیب خلاق انواع صداها (کلام، موسیقی و جلوه های صوتی) بوده و از طرف دیگر به تلفیق موثر صدا با تصویر مربوط میشود.

امکانات بیانی سینما

هنر یک رسانه است. مخاطب یک اثر نقاشی آن را تماشا می کند. مخاطب یک قطعه موسیقی آن را می شنود. مخاطب یک فیلم صدادار، این اثر هنری را تماشا می کند و می شنود. با یک بررسی دقیق میتوان گفت که سینما بعنوان یک رسانه ، از امکانات بیانی زیر برای تاثیر بر مخاطبانش بهره می برد.

1. امکانات بصری (تصویری): سینما در درجه اول یک رسانه تصویری است. امکانات بصری سینما شامل انواع قابلیت های فنی و بیانی دوربین فیلمبرداری و تمام تاثیراتی است که کار با دوربین ، فیلم خام و نور می تواند از جنبه های بصری بر پرده سینما به نمایش در آورد. از این جنبه ، تصویر فیلم به حوزه ی نقاشی و هنرهای گرافیکی نزدیک است. از جنبه ی سازماندهی فضای تصویر ، سینما به معماری شباهت دارد و از نظر ریتم تدوین به موسیقی.
2. امکانات نمایشی: شامل بازیگران، دکور و صحنه پردازی، چهره پردازی (گریم) و طراحی لباس، شیوه های نورپردازی و بالاخره تنظیم هنرمندای حرکات و قرارگیری بازیگران در صحنه (میزانسن) است که از این جنبه سینما به حوزه تئاتر نزدیک است.

میزانسن چیست؟

در اصل این واژه به معنای شیوه ای است که کارگردان برای به صحنه بردن نمایش به کار می گیرد. یعنی این واژه از تئاتر وارد سینما شده است. در مطالعات سینمایی این واژه معمولا به هر آنچه جلوی دوربین قرار می گیرد  و هر آنچه در کادر وارد شده است اظلاق می‌شود.

به عبارتی میزانسن دادن عبارت است از تصمیم گیری کارگردان برای چیدمان هرآنچه بصری است در کادر دیده می‌شود که خود شامل بازیگران،  اشیا،  نور و تاریکی،  حرکت و سکون بازیگران  و حرکت دوربین (که در ترکیب بندی صحنه تاثیر مستقیم دارد) می باشد می باشد. در زبان فرانسه این واژه به معنای به صحنه بردن است،  اما این واژه در عنوان بندی برخی فیلم های فرانسوی مترادف کارگردانی به کار رفته است.

• امکانات روایتی: شامل داستان گویی و یا بیان قصه فیلم است.  این امکان به طور کلی به شیوه های روایت داستان در فیلم،  چگونگی تنظیم فیلمنامه و سناریو،  و همچنین هنر تدوین فیلم مربوط می شود.  از این جنبه سینما به حوزه ادبیات داستانی نزدیک است.
• امکانات صوتی: شامل به کارگیری و ترکیب هنرمندانه انواع صداهای موجود در فیلم (موسیقی، کلام و جلوه های صوتی) است. از این جنبه کار یک فیلم ساز شبیه به کار موسیقی دان است که صداهای مختلف سازهای ارکستر را به هم می آمیزد  و آنها را به نحو موثرتری نسبت به هم تنظیم می کند.

توجه: دسته بندی بالا بر اساس یک فیلم داستانی صورت گرفته است،  برخی دیگر از انواع فیلم مثل فیلم های مستند و یا فیلم های پویانمایی و انیمیشن وضعیت متفاوتی دارند.  مثلا یک فیلم مستند می‌تواند اصلا داستان داشته باشد یا از بازیگر، چهره پردازی و دکور بی نیاز باشد،  زیرا فیلم مستند مربوط به یک روایت واقعی یا آدم های واقعی است  که در مکان ها و موقعیت های واقعی فیلمبرداری می شود.

ویژگی های نمایش ساخت فیلم سینمایی

1. جمعی بودن: تعداد زیادی تماشاگر می توانند در کنار هم و همزمان در تجربه تماشای فیلم شرکت کنند.  به دلیل همین قابلیت سینما در مقام یک رسانه از همان آغاز اختراع خود توانست فضایی خاص را به منظور سرگرمی جمعی مردم فراهم آورد که آن را با نام سالن های نمایش عمومی فیلم در شهر ها می شناسیم.
2. در دسترس بودن: یکی دیگر از ویژگی‌های رسانی فیلم این است که برای جمع وسیعی از مردم در دسترس است، زیرا از یک فیلم سینمایی می توان به تعداد بسیار زیاد نسخه‌های کاملا مشابه و یکسان تهیه و تکثیر کرد و همزمان در چند سال در یک شهر یا یک کشور یا کشورهای مختلف به نمایش درآورد.

مراحل مختلف ساخت و تولید فیلم سینمایی

در حرفه فیلمسازی، ساخت فیلم سینمایی به سه مرحله کلی تقسیم می شود که عبارتند از: پیش تولید، تولید و پس تولید.

1. پیش‌تولید (Pre-production)

این مرحله شامل تمامی برنامه‌ریزی‌ها و آماده‌سازی‌های لازم برای شروع فیلمبرداری است.

الف. توسعه‌ی ایده و فیلمنامه

• ایده اولیه: نقطه شروع هر فیلم، ایده اولیه یا مفهومی است که از آن فیلم ساخته می‌شود. این ایده ممکن است از یک داستان کوتاه، رمان، رویداد واقعی یا حتی از یک فکر خلاقانه ناشی شود.
• طرح (Treatment): نوشتن یک طرح مختصر و جامع از ایده فیلم که شامل خلاصه‌ای از داستان، شخصیت‌ها و صحنه‌های کلیدی است. این طرح به تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود تا نظر آنها را جلب کند.
• فیلمنامه (Script): فیلمنامه شامل دیالوگ‌ها، شرح صحنه‌ها، و جزئیات دقیق داستان است. این کار معمولاً توسط فیلمنامه‌نویس انجام می‌شود و ممکن است چندین بار بازنویسی شود تا به بهترین شکل ممکن درآید. فیلمنامه معمولاً شامل موارد زیر است:
  • دیالوگ‌ها: مکالمات بین شخصیت‌ها.
  • شرح صحنه‌ها: توصیف جزئیات صحنه‌ها و محیط‌ها.
  • دستورالعمل‌های کارگردانی: راهنمایی‌هایی برای کارگردان در مورد نحوه اجرا و فیلمبرداری صحنه‌ها.
• فیلمنامه نهایی: پس از چندین دور بازنویسی و اصلاح، نسخه نهایی فیلمنامه به تایید تهیه‌کننده و کارگردان می‌رسد. این نسخه به عنوان راهنمای اصلی برای تمامی مراحل بعدی تولید استفاده می‌شود.

ب. بودجه‌بندی و تأمین مالی

• بودجه: تعیین هزینه‌های کلی تولید از جمله هزینه‌های بازیگران، تیم فنی، مکان‌های فیلمبرداری، تجهیزات، و پس‌تولید. این بخش نیازمند تجربه و دقت بالاست تا از مشکلات مالی در مراحل بعدی جلوگیری شود. بودجه‌بندی شامل موارد زیر است:
  • هزینه‌های پیش‌تولید: شامل نوشتن فیلمنامه، انتخاب بازیگران، و مجوزهای لازم.
  • هزینه‌های تولید: شامل فیلمبرداری، تجهیزات، دستمزد بازیگران و عوامل فنی.
  • هزینه‌های پس‌تولید: شامل تدوین، صداگذاری، و جلوه‌های ویژه.
  • هزینه‌های تبلیغات و توزیع: شامل تبلیغات، توزیع در سینماها و پلتفرم‌های دیجیتال.
• تأمین مالی: جذب سرمایه‌گذاران، اسپانسرها یا دریافت وام‌های بانکی برای تأمین بودجه مورد نیاز. این کار معمولاً توسط تهیه‌کننده انجام می‌شود که به دنبال منابع مالی مختلف می‌گردد. روش‌های تأمین مالی شامل موارد زیر است:
  • سرمایه‌گذاری خصوصی: جذب سرمایه‌گذاران خصوصی که به پروژه اعتماد دارند و مایل به سرمایه‌گذاری هستند.
  • تأمین مالی از طریق استودیو: دریافت بودجه از استودیوهای فیلمسازی بزرگ.
  • تأمین مالی عمومی: استفاده از پلتفرم‌های تأمین مالی عمومی (Crowdfunding) برای جذب کمک‌های مالی از عموم مردم.
  • وام‌های بانکی: دریافت وام‌های بانکی با تضمین‌های مالی.

ج. انتخاب بازیگران و عوامل

• کارگردان: فردی که مسئول هدایت هنری فیلم است. انتخاب کارگردان مناسب با توجه به سبک و نوع فیلم بسیار اهمیت دارد. کارگردان باید تجربه، دیدگاه هنری و توانایی هدایت تیم تولید را داشته باشد.
• بازیگران: انتخاب بازیگران مناسب برای نقش‌های مختلف بر اساس توانایی‌ها، تجربه و تطابق با نقش. این کار معمولاً از طریق فرآیند انتخاب بازیگر (Casting) انجام می‌شود که شامل آزمون بازیگری و مصاحبه است. فرآیند انتخاب بازیگر شامل مراحل زیر است:
  • آزمون بازیگری (Audition): بازیگران برای نقش‌های مختلف امتحان می‌دهند و نمونه‌هایی از بازی خود را ارائه می‌دهند.
  • تست شیمی (Chemistry Test): بازیگران اصلی با یکدیگر تست می‌دهند تا اطمینان حاصل شود که تعامل و هماهنگی خوبی دارند.
  • مصاحبه: مصاحبه با بازیگران برای درک بهتر از شخصیت و توانایی‌های آنها.
• عوامل فنی: انتخاب افراد متخصص برای بخش‌های مختلف تولید شامل مدیر فیلمبرداری، طراح صحنه، صدا بردار، تدوینگر و دیگر افراد فنی. انتخاب عوامل فنی شامل مراحل زیر است:
  • مدیر فیلمبرداری (Cinematographer): فردی که مسئولیت نورپردازی و فیلمبرداری را بر عهده دارد.
  • طراح صحنه (Production Designer): مسئول طراحی و ساخت صحنه‌ها و دکورهای لازم برای فیلم.
  • طراح لباس (Costume Designer): انتخاب و طراحی لباس‌های مناسب برای بازیگران با توجه به دوره زمانی و سبک فیلم.
  • گریمور (Makeup Artist): مسئول گریم و آرایش بازیگران برای ایجاد ظاهر مناسب با نقش‌های آنها.
  • صدا بردار (Sound Designer): مسئول ضبط و میکس صداها و افکت‌های صوتی.

د. برنامه‌ریزی و زمان‌بندی

• برنامه‌ریزی: تعیین زمان و مکان فیلمبرداری، ترتیب فیلمبرداری صحنه‌ها، و تهیه جدول زمان‌بندی برای کل فرآیند تولید. این کار نیازمند دقت و هماهنگی بالاست تا همه چیز طبق برنامه پیش برود. برنامه‌ریزی شامل موارد زیر است:
  • تقویم تولید: تهیه جدول زمان‌بندی دقیق برای فیلمبرداری و پس‌تولید.
  • جدول شوتینگ (Shooting Schedule): تعیین ترتیب و زمان‌بندی فیلمبرداری صحنه‌ها.
  • استوری برد (Storyboarding): ایجاد استوری بردهای تصویری (مانند نقاشی ساده) از صحنه‌های فیلم برای راهنمایی کارگردان و مدیر فیلمبرداری.
• مجوزها: دریافت مجوزهای لازم برای فیلمبرداری در مکان‌های مختلف از مقامات محلی یا مالکان خصوصی. این کار شامل مراحل زیر است:
  • درخواست مجوز: ارائه درخواست‌های رسمی برای دریافت مجوزهای فیلمبرداری.
  • مذاکره: مذاکره با مقامات محلی و مالکان برای اخذ مجوزهای لازم.
  • امضاء قراردادها: امضاء قراردادها و توافق‌نامه‌ها با مالکان مکان‌ها و مقامات محلی.

2. تولید (Production)

این مرحله شامل فیلمبرداری و ضبط صحنه‌هاست.

الف. فیلمبرداری

• صحنه‌ها: فیلمبرداری صحنه‌ها بر اساس فیلمنامه و برنامه‌ریزی انجام شده. این کار نیازمند همکاری نزدیک بین کارگردان، مدیر فیلمبرداری، بازیگران و دیگر اعضای تیم فنی است. فیلمبرداری شامل موارد زیر است:
  • نورپردازی: تنظیم نورپردازی مناسب برای ایجاد جو و فضای مورد نظر.
  • تصویربرداری: فیلمبرداری صحنه‌ها با استفاده از دوربین‌ها و تجهیزات حرفه‌ای.
  • کنترل کیفیت: بازبینی ویدئوهای روزانه فیلمبرداری شده برای اطمینان از کیفیت و انطباق با فیلمنامه.
• کارگردانی: هدایت بازیگران و عوامل برای به دست آوردن بهترین اجراها. کارگردان باید توانایی‌های بازیگران را به بهترین شکل ممکن به کار گیرد و از تکنیک‌های مختلف برای ایجاد صحنه‌های مورد نظر استفاده کند.

ب. صدابرداری

• ضبط صدا: ضبط دیالوگ‌ها و صداهای محیطی به صورت همزمان با فیلمبرداری. این کار نیازمند دقت بالا و تجهیزات حرفه‌ای است تا صدای با کیفیت بالا ضبط شود. صدابرداری شامل موارد زیر است:
  • میکروفون‌ها: استفاده از میکروفون‌های حرفه‌ای برای ضبط صدا.
  • بوم میکروفون: استفاده از بوم میکروفون برای ضبط صداهای نزدیک به بازیگران.
  • کنترل نویز: کاهش و حذف نویزهای محیطی برای بهبود کیفیت صدا.
• صدا بردار: مسئولیت نظارت بر کیفیت صدا و تنظیمات مربوط به تجهیزات صدابرداری را بر عهده دارد.

ج. نظارت بر فیلمبرداری

• کارگردان: نظارت بر کیفیت فیلمبرداری و اطمینان از انطباق با فیلمنامه. کارگردان باید اطمینان حاصل کند که تمامی صحنه‌ها به درستی و طبق برنامه‌ریزی فیلمبرداری می‌شوند.
• مدیر فیلمبرداری: تنظیم نورپردازی و دوربین برای ایجاد صحنه‌های بصری جذاب و هماهنگ با تم فیلم.

3. پس‌تولید (Post-production)

این مرحله شامل ویرایش و تدوین فیلم و اضافه کردن جلوه‌های ویژه و صداست.

الف. تدوین فیلم

• ویرایش: برش و چسباندن صحنه‌ها برای ایجاد روایت منطقی و روان. این کار توسط تدوینگر انجام می‌شود که باید توانایی خلق یک روایت داستانی پیوسته و جذاب را داشته باشد. تدوین شامل موارد زیر است:
  • برش اولیه (Rough Cut): ایجاد نسخه اولیه از فیلم با استفاده از صحنه‌های فیلمبرداری شده.
  • برش نهایی (Final Cut): ایجاد نسخه نهایی فیلم پس از چندین دور بازبینی و اصلاح.
• افکت‌های تصویری: اضافه کردن جلوه‌های ویژه و تصحیح رنگ برای بهبود کیفیت بصری فیلم. این کار معمولاً توسط تیم‌های متخصص جلوه‌های ویژه انجام می‌شود. جلوه‌های تصویری شامل موارد زیر است:
  • جلوه‌های ویژه (VFX): ایجاد جلوه‌های ویژه دیجیتال برای صحنه‌های پیچیده و تخیلی.
  • تصحیح رنگ (Color Grading): تنظیم رنگ‌ها و نورپردازی برای ایجاد جو و فضای مورد نظر.

ب. صداگذاری

• موسیقی: انتخاب و اضافه کردن موسیقی متن مناسب که با تم و فضای فیلم هماهنگ باشد. موسیقی شامل موارد زیر است:
  • موسیقی اصلی (Original Score): موسیقی که مخصوص فیلم ساخته می‌شود.
  • آهنگ‌های موجود: استفاده از آهنگ‌های موجود که حق استفاده از آنها خریداری شده است.
• افکت‌های صوتی: ایجاد و اضافه کردن صداهای محیطی و جلوه‌های صوتی برای تقویت تجربه بیننده. افکت‌های صوتی شامل موارد زیر است:
  • صداهای محیطی (Ambient Sounds): صداهایی که جو و فضای محیط را تقویت می‌کنند.
  • جلوه‌های صوتی (Sound Effects): صداهایی که برای تقویت تاثیرات بصری و صحنه‌ها اضافه می‌شوند.
• میکس صدا: تنظیم و همگام‌سازی صدا با تصویر به گونه‌ای که تمامی اجزای صدا به درستی شنیده شوند و تاثیرگذاری لازم را داشته باشند. میکس صدا شامل موارد زیر است:
  • دیالوگ‌ها: تنظیم و میکس دیالوگ‌ها برای اطمینان از وضوح و کیفیت.
  • موسیقی و افکت‌ها: تنظیم موسیقی و افکت‌های صوتی به گونه‌ای که با دیالوگ‌ها هماهنگ باشند.

ج. تولید نهایی

• نسخه نهایی: تولید نسخه نهایی فیلم با تمام افکت‌ها و صداها. این نسخه به عنوان محصول نهایی آماده نمایش و توزیع است.
• کپی‌ها: تهیه نسخه‌های مختلف برای اکران و توزیع. این شامل نسخه‌های دیجیتال، DVD، Blu-ray و دیگر فرم‌های توزیع است.

4. توزیع و نمایش (Distribution)

این مرحله شامل برنامه‌ریزی برای نمایش و توزیع فیلم است.

الف. پخش فیلم

• اکران: نمایش فیلم در سینماها. برنامه‌ریزی برای اکران شامل انتخاب سینماها، زمان‌بندی نمایش‌ها و تبلیغات مرتبط است. مراحل اکران شامل موارد زیر است:
  • توزیع در سینماها: انتخاب سینماها و قرارداد بستن با آنها برای نمایش فیلم.
  • زمان‌بندی: تعیین زمان‌های اکران و برنامه‌ریزی نمایش‌ها.
• فستیوال‌ها: شرکت در جشنواره‌های فیلم برای کسب جوایز و اعتبار. این می‌تواند به جذب مخاطبان بیشتر و افزایش فروش فیلم کمک کند. مراحل شرکت در فستیوال‌ها شامل موارد زیر است:
  • ثبت‌نام: ارسال فیلم و مدارک لازم برای ثبت‌نام در جشنواره.
  • تبلیغات: تبلیغات و اطلاع‌رسانی درباره شرکت در جشنواره و برنامه‌های اکران.

ب. توزیع خانگی و دیجیتال

• DVD و Blu-ray: تهیه و توزیع نسخه‌های خانگی برای فروش یا اجاره. این شامل تولید و بسته‌بندی DVD‌ها و Blu-ray‌ها و توزیع آنها به فروشگاه‌ها و مراکز توزیع است.
• پلتفرم‌های دیجیتال: انتشار فیلم در سرویس‌های استریمینگ مانند Netflix، Amazon Prime، Hulu و دیگر پلتفرم‌های دیجیتال. این امکان دسترسی گسترده‌تری به مخاطبان را فراهم می‌کند. مراحل انتشار در پلتفرم‌های دیجیتال شامل موارد زیر است:
  • قرارداد بستن: مذاکره و بستن قرارداد با پلتفرم‌های دیجیتال.
  • آپلود: آپلود نسخه‌های دیجیتال فیلم در سرورهای پلتفرم‌ها.
  • تبلیغات دیجیتال: تبلیغات و اطلاع‌رسانی درباره در دسترس بودن فیلم در پلتفرم‌های دیجیتال.

5. بازاریابی و تبلیغات (Marketing and Promotion)

این مرحله شامل فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی برای جذب مخاطب است.

الف. کمپین‌های تبلیغاتی

• تیزرها و تریلرها: ساخت و نمایش تبلیغات کوتاه از فیلم که معمولاً در سینماها، تلویزیون و اینترنت پخش می‌شوند. مراحل تولید تیزرها و تریلرها شامل موارد زیر است:
  • انتخاب صحنه‌ها: انتخاب صحنه‌های جذاب و کلیدی از فیلم.
  • ویرایش: تدوین و ویرایش تیزرها و تریلرها برای ایجاد یک تبلیغ جذاب.
  • پخش: نمایش تیزرها و تریلرها در پلتفرم‌های مختلف.
• پوسترها و بنرها: طراحی و توزیع مواد تبلیغاتی چاپی که در مکان‌های مختلف نصب می‌شوند تا مخاطبان را جذب کنند. مراحل تولید پوسترها و بنرها شامل موارد زیر است:
  • طراحی: ایجاد طرح‌های گرافیکی جذاب و متناسب با فیلم.
  • چاپ: چاپ پوسترها و بنرها در ابعاد مختلف.
  • توزیع: نصب و توزیع پوسترها و بنرها در مکان‌های عمومی، سینماها و فروشگاه‌ها.

ب. روابط عمومی

• مصاحبه‌ها و نشست‌های خبری: انجام مصاحبه‌ها با بازیگران و عوامل فیلم و برگزاری نشست‌های خبری برای اطلاع‌رسانی به رسانه‌ها و مخاطبان. مراحل روابط عمومی شامل موارد زیر است:
  • برنامه‌ریزی: تنظیم برنامه‌های مصاحبه و نشست‌های خبری.
  • دعوتنامه‌ها: ارسال دعوتنامه‌ها به رسانه‌ها و خبرنگاران.
  • مدیریت رویدادها: هماهنگی و مدیریت نشست‌های خبری و رویدادهای تبلیغاتی.
• شبکه‌های اجتماعی: استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و یوتیوب برای تبلیغ و ارتباط با مخاطبان. این پلتفرم‌ها به دلیل دسترسی گسترده و تعامل مستقیم با مخاطبان، ابزارهای قدرتمندی برای بازاریابی فیلم هستند. مراحل تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی شامل موارد زیر است:
  • ایجاد محتوا: تولید محتوای جذاب و متنوع برای تبلیغ فیلم.
  • انتشار: انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی و تعامل با مخاطبان.
  • کمپین‌های تبلیغاتی: اجرای کمپین‌های تبلیغاتی هدفمند در شبکه‌های اجتماعی برای جذب مخاطبان بیشتر.

جزئیات و نکات دیگر:

لوکیشن‌های فیلمبرداری

• انتخاب لوکیشن‌ها: انتخاب مکان‌های مناسب برای فیلمبرداری که با فیلمنامه و داستان هماهنگ باشند. مراحل انتخاب لوکیشن‌ها شامل موارد زیر است:
  • بررسی مکان‌ها: بازدید از مکان‌های مختلف و ارزیابی آنها.
  • تصویربرداری: گرفتن عکس‌ها و ویدئوهایی از مکان‌ها برای بررسی‌های بیشتر.
  • انتخاب نهایی: تصمیم‌گیری نهایی درباره مکان‌های فیلمبرداری.
• مجوزها: دریافت مجوزهای لازم از مقامات محلی و مالکین برای فیلمبرداری در مکان‌های عمومی و خصوصی. مراحل دریافت مجوزها شامل موارد زیر است:
  • درخواست مجوز: ارائه درخواست‌های رسمی برای دریافت مجوزهای فیلمبرداری.
  • مذاکره: مذاکره با مقامات محلی و مالکان برای اخذ مجوزهای لازم.
  • امضاء قراردادها: امضاء قراردادها و توافق‌نامه‌ها با مالکان مکان‌ها و مقامات محلی.

مدیریت تولید

• تهیه‌کننده: فردی که نظارت کلی بر تمامی مراحل تولید دارد و مسئولیت‌های مالی، اداری و اجرایی پروژه را بر عهده دارد. وظایف تهیه‌کننده شامل موارد زیر است:
  • تامین مالی: جذب سرمایه‌گذاران و تأمین بودجه مورد نیاز.
  • مدیریت قراردادها: بستن قراردادها با عوامل و بازیگران.
  • نظارت بر تولید: نظارت بر تمامی مراحل تولید و اطمینان از پیشرفت طبق برنامه.
• مدیر تولید: فردی که مسئولیت هماهنگی و نظارت بر جزئیات روزانه تولید را بر عهده دارد و اطمینان حاصل می‌کند که همه چیز طبق برنامه پیش می‌رود. وظایف مدیر تولید شامل موارد زیر است:
  • برنامه‌ریزی: تهیه جدول زمان‌بندی و برنامه‌ریزی دقیق.
  • هماهنگی: هماهنگی بین تیم‌های مختلف و عوامل تولید.
  • حل مشکلات: حل مشکلات و چالش‌های روزانه تولید.

طراحی صحنه و لباس

• طراح صحنه: مسئول طراحی و ساخت صحنه‌ها و دکورهای لازم برای فیلم.
• طراح لباس: انتخاب و طراحی لباس‌های مناسب برای بازیگران با توجه به دوره زمانی و سبک فیلم.

گریم

• گریمور: مسئول گریم و آرایش بازیگران برای ایجاد ظاهر مناسب با نقش‌های آنها.

حمل و نقل و لجستیک

• تدارکات: برنامه‌ریزی و مدیریت حمل و نقل افراد و تجهیزات به مکان‌های فیلمبرداری.

کنترل کیفیت

• بازبینی روزانه: بازبینی ویدئوهای روزانه فیلمبرداری شده برای اطمینان از کیفیت و انطباق با فیلمنامه.

این یک نمای کلی و جامع از فرآیند ساخت و تولید فیلم سینمایی است. هر یک از این مراحل نیازمند تخصص، تجربه و همکاری تیمی است تا در نهایت یک فیلم موفق و با کیفیت تولید شود.

*توضیحات کوتاه تولید فیلم سینمایی*

مرحله پیش تولید فیلم سینمایی

شامل مراحل پیش از فیلمبرداری است. در این مرحله فیلمنامه نوشته می شود، بازیگران و عوامل فنی توسط کارگردان انتخاب می‌شوند، محل هایی که فیلمبرداری در آنجا انجام می شود (لوکیشن)  معن می‌شوند و مخارج فیلم برآورد می‌شود.  در وهله اول این مرحله از تولید فیلم ممکن است خیلی مهم به نظر نیاید اما فراموش نشود که سینما هنری است که شالوده اقتصادی دارد و بسیار گران و پر خرج است.  با تدارک صحیح می‌توان  طبق برنامه‌ریزی کار فیلمسازی را پیش برد و از خرج های اضافی جلوگیری کرد.

یکی از مهمترین کارهایی که کارگردان فیلم باید پیش از شروع فیلم برداری انجام دهد دکوپاژ کردن فیلمنامه است.

فیلم نامه داستانی که توسط تصاویر روایت می‌شود.  فیلمنامه نویسی تقسیمات ساختمانی فیلمنامه را بر اساس صحنه انجام میدهد.  اگر فیلمنامه ای را مطالعه کرده باشید با عنوان هایی مثل “روز-داخلی-آشپزخانه” یا  “شب-خارجی-خیابان فرعی ” و…  رو به رو شده اید.

هر مکان معادل  صحنه است.  فیلمنامه داستانی است که توسط تصویر را وارد می شود و شامل شخصیت ها،  ماجراها و گفتگوهای آنهاست.

در مرحله دکوپاژ،  کارگردان تصمیم می‌گیرد که هر صحنه را به چند نما تقسیم کند و هر کدام از این نماها را چگونه فیلمبرداری کند.  هر نما به چه اندازه باشد (کلوزآپ یا لانگ شات و…)  زاویه دوربین چگونه باشد، (های انگل، آی لول و…) ، دوربین در نمای x یا y ثابت باشد یا متحرک به یاد چه نوع حرکتی داشته باشد.

پس در کل می‌توان گفت دکوپاژ دستورالعمل فیلمبرداری است.  دکوپاژ یعنی تختی یا قطعه قطعه کردن و خرد کردن صحنه های فیلمنامه به پلان های متعدد.  دکوپاژ طرح و نقشه برای فیلمبرداری که در آن اندازه نما،  موقعیت دوربین،  زاویه دوربین،  ثابت یا متحرک بودن نما و نوع حرکت دوربین مشخص میشود.

در دکوپاژ کارگردان هر برگ کاغذ را به یک پلان اختصاص می‌دهد و همه ویژگی هایی را که در فیلمبرداری مد نظر دارد در آن یادداشت می کند.  در این برگه طرح ساده ای از پلان نیز رسم می شود که با آن استوری برد می گویند.  ممکن است یک گرافیست یا طراح تولید در تهیه استوری بورد همکاری کند.  اغلب فیلمسازها تک تک صحنه‌ها را مصور نمی‌کنند.  ولی فصل های پر تحرک و نماهای دارای جلوه های ویژه و کار پیچیده‌ ی دوربین معمولاً جز به جز محسوب می‌شوند تا به گروه فیلمبرداری و گروه جلوه های ویژه یک درک از آنچه در فیلم تمام شده نمایان خواهد شد می دهد.

مرحله تولید فیلم سینمایی

مرحله تولید همان مرحله مهم فیلمبرداری است . در این مرحله کارگردان با دکوپاژ مورد نظرش ، فیلمبرداری نماهای مختلف را رهبری میکند. این مرحله از کار سخت ترین مرحله ساخت یک فیلم است که عومل باید با هماهنگی خوب بتوانند پروژه را به خوبی به پایان برسانند.

مرحله پس از تولید فیلم سینمایی

در این مرحله که بعد از فیلمبرداری آغاز میشود به طور کلی به سه بخش اصلی:  تدوین،  میکس و مونتاژ صدا و جلوه های ویژه  تقسیم می‌شود.

تدوینگر مدت زمان هر پلان یا ریتم فیلم را تعیین میکند و میتواند برش های ظریف و خلاقانه ای هم بزند  که ضمن رعایت تداوم فیلم بر غنای بصری و تاثیر آن بر تماشاگر بیافزاید.  پس از تدوین سازنده موسیقی متن فیلم را می بیند  و بر اساس زمان بندی صحنه ها برای آن موسیقی می سازد.  سپس مرحله صداگذاری آغاز می شود.  که در آن انواع صداها مانند افکت  های صوتی و موسیقی و ….  با هم میکس می شوند و بر روی فیلم مونتاژ می‌شوند.

عوامل اصلی ساخت و تولید فیلم سینمایی

کار هر یک از افرادی که در تولید فیلم سینمایی مشارکت دارند در جای خود اهمیت و تاثیر مخصوص خود را دارد  اما مهمترین عوامل افراد کلیدی تولید سیر به طور خلاصه عبارتند از:

کارگردان

در تولید فیلم چه کوتاه باشد چه بلند چه مستند چه داستانی کارگردان مرکزیت فکری هنری و تکنیکی اثر است.  در واقع معمار فیلم به شمار می آید.  کارگردان تعیین‌کننده و مسئول جنبه های خلاقانه هم در زمینه محتوا و شکل و هم تصویر و صدای فیلم است.  از لحاظ اجرایی و مدیریت نیز گروه تولید را رهبری می‌کند.  انتخاب دیگر عوامل اصلی فنی و هنری فیلم نیز از قبیل فیلم بردار، نورپرداز، بازیگران، طراحان لباس و صحنه ، صدابردار و تدوینگر بر عهده اوست.

فیلمنامه نویس

فیلمنامه سناریو متنی است که فیلم از روی آن ساخته می‌شود.  هر فیلمنامه شامل حوادث،  مکان گفتگوهایی است که در یک فیلم اتفاق می‌افتد. از نظر ساختار نمایشی،  فیلمنامه شبیه نمایشنامه است ،  یعنی از مقدمه، نقطه عطف، کشمکش،  نقطه اوج،  پایان و گره گشایی تشکیل می شود.

اما تفاوت اصلی فیلمنامه و نمایشنامه در آن است که فیلمنامه تنوع زمانی و مکانی بیشتری نسبت به نمایشنامه دارد.  همچنین فیلمنامه بیشتر به تصاویر تکیه می‌کنند و نمایشنامه بیشتر بر دیالوگ ها. در هر حال نشان دادن یک ساختار نمایشی جذاب و همچنین مراعات جنبه های تصویری،  تجسمی و نمایشی برای شرح وقایع داستان در قالب فیلمنامه،  در زمره مهمترین وظایف فیلمنامه‌نویس است.

فیلمبردار

معمولاً به کسی گفته می‌شود که در مرحله ضبط تصویر سر و کارش با دوربین،  وسایل نورپردازی  و دیگر وسایل فنی فیلمبرداری است. او مسئول امور تصویر از لحاظ فنی و زیبایی شناسی با توجه به خواست و نظر کارگردان است. کار مهم نورپردازی و تنظیم رنگ نیز معمولا مربوط به فیلمبردار است.

صدابردار

صدابرداری فیلم سینمایی کاری فنی و در عین حال توام با جنبه‌های هنری و ذوقی است.  صدابردار در سر صحنه همزمان با فیلمبرداری صحنه ها،  گفتگوهای بازیگران و دیالوگ ها، صداهای محیط  موجود در صحنه را با استفاده از میکروفون و ضبط صوت های مخصوص صدابرداری فیلم روی نوار مغناطیسی صدا ضبط می کنند.  در مرحله پس تولید پس از اضافه شدن باندهای موسیقی و جلوه های صوتی صدا های نهایی به  فیلم اضافه می شوند.

مطب ویژه: ساخت فیلم آموزشی

تدوینگر

کار تدوینگر معمولاً بعد از اتمام فیلمبرداری آغاز می شود. تدوینگر بهترین تصاویر فیلمبرداری شده را همراه صدای هر تصویر برای تدوین برمی‌گزیند و مطابق طرح سیمیا داستان آن آنها را ردیف می کند  و با مهارت و تجربه ای که از هنر پیوند و یا برش تصاویر و صداها دارد، به صحنه های فیلم، نظم،  تداوم و ریتم می دهد.

تدوینگر معمولا این کارها را با هماهنگی فکری کارگردان و مطابق با اهداف هنری او انجام میدهد. از آنجا که مرحله تدوین یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل هنری و فنی در فیلمسازی است  این مرحله را گاه مرحله کارگردانی مجدد هم می گویند.  تدوینگر طی سه مرحله عمل تدوین را انجام می دهد.

• تدوین اولیه یا راش  کات: فیلمبرداری پلان ها هیچگاه بر اساس ترتیب فیلمنامه صورت نمی گیرد.  ممکن است  سکانس آخر یک فیلم اولین سکانسی باشد که فیلمبرداری می شود.  در این مرحله تدوین گر بر اساس برگه های گزارش صحنه که توسط منشی صحنه نوشته میشود پلان ها را به ترتیب دکوپاژ کارگردان ردیف می کند.  البته هر پلان خود دارای شناسنامه ای است که در ابتدای آن روی کلاکت دیده می شود  که در این مرحله هیچ اعلانی حذف نمی شود.
• راف کات: در این مرحله بهترین برداشت هر پلان از بین   برداشت‌های متعدد پلان ها انتخاب می شود.
• فاین کات یا تدوین نهایی: در این مرحله کارگردان تصمیم نهایی خود را درباره. برش یا کات ها می گیرد.  به عبارتی مدت زمان هر پلان و ریتم فیلم تعیین می شود.

تهیه کننده فیلم سینمایی

تهیه کننده معمولا سرمایه تولید فیلم را تامین میکند.  که این سرمایه می‌توانند با جذب اسپانسر تهیه شودو یا خود تهیه کننده  هزینه تولید فیلم را سرمایه گذاری کند.  عوامل هنری توسط کارگردان انتخاب می‌شوند و تهیه کننده گروه را استخدام میکند که ناظر بر مخارج و چگونگی اجرای کار می باشد.

درنظام هالیوود مخصوصاً در دوران کلاسیک  تهیه کننده و کمپانی ای که تهیه کنندگان تعلق داشت قدرت مافوق تصور داشت و در کوچکترین مسائل هنری مربوط به کارگردان مثل محل قرار گرفتن دوربین هم از حق اظهار نظر و تحمیل عقیده خود بر کارگردان را داشت.  اما امروزه این فشار از روی کارگردان ها برداشته شده یک تهیه‌کننده این اختیارات را ندارد.

مدیر تولید

مسئول جنبه های اجرایی و برنامه ریزی تولید فیلم است.  سرمایه تهیه کننده در اختیار او قرار می گیرد تا به بهترین شکل و  کمترین هزینه صرف ساخت کالایی  با وجه هنری به نام فیلم شود.

منشی صحنه

رابط بین کارگردان و گروه تولید است،  مهمترین کار او گزارش نویسی هر پلان می باشد و نیز  مسئول حفظ تداوم یا همان راکورد های حرکتی  اشیا،  بازیگران  و در کل میزانسن هاست.  فیلمبرداری از یک رویداد ممکن است ساعتها یا حتی روزها به طول  انجامد، لذا انطباق جزئیات یک نما به نمای دیگر امری تعیین‌کننده است که توسط منشی صحنه یادداشت می شود.

به عبارت دیگر منشی صحنه مسئول است که اختلافی در جزئیات بین دو نمای دنبال هم وجود نداشته باشد.  وظیفه نوشتن مشخصات هر پلان  از جمله نام فیلم،  کارگردان،  شماره پلان  و شماره برداشت را روی کلاکت برعهده دارد.

مراحل ساخت و تولید فیلم سینمایی در ایران

نگارش فیلمنامه

نویسنده با طرح ایده اولیه، شخصیت پردازی را با داستان همراه میکند و یک اثر هنری خلق می شود.

صدور پروانه ساخت

وقتی فیلمنامه کامل شد تهیه کننده باید برای پروانه ساخت اقدام کند. برای اینکار تهیه کننده فیلمنامه، به همراه لیست عوامل، پیشنهادی خود را به جامعه صنفی تهیه‌کنندگان ارایه می‌دهد که اعضای این شورا پس از بررسی‌ها، اجازه ساخت فیلم را صادر می‌کنند.

جذب سرمایه و پیدا کردن سرمایه‌گذار

تهیه‌ کننده پس از دریافت پروانه ساخت اگر نیاز به جذب سرمایه داشته باشد، باید برای فیلمنامه‌اش سرمایه‌گذار پیدا کند.

‌شروع پیش‌تولید فیلم سینمایی

پس از مشخص شدن سرمایه گذار و گذر از مراحل مالی، فیلم وارد مرحله پیش‌تولید می‌شود و کارگردان و تهیه‌کننده انتخاب عوامل‌شان را شروع می‌کنند. بازیگر، فیلمبردار، صدابردار، طراح صحنه و لباس، دستیار کارگردان، نورپرداز، مجری طرح و مدیر تولید و…. همگی در این مرحله انتخاب می‌شوند.

تولید فیلم سینمایی

مرحله تولید یا همان مرحله فیلمبرداری آغاز می‌شود و بازیگران و عوامل در وقت تعیین شده در لوکیشن انتخاب شده جلوی دوربین می‌روند.

‌پس از تولید

بعد از پایان فیلمبرداری پروژه، کار تدوینگر، صداگذار، سازنده موسیقی، جلوه‌های ویژه کامپیوتری و … که وظیفه نهایی و پس تولید را عهده دارند آغاز می شود.

‌‌دریافت پروانه برای نمایش

وقتی فیلم برای نمایش آماده شد، این بار نیز مورد نظارت قرار می گیرد تا مشکلی برای اکران عمومی نداشته باشد. به همین منظور نسخه نهایی فیلم به شورای صدور پروانه نمایش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه می‌شود تا پروانه نمایش آن صادر شود.

عقد قرارداد با سینمای سرگروه

تهیه ‌کننده پس از دریافت پروانه نمایش با یک پخش‌کننده فیلم (کسی که فیلم را در اختیار سینماها قرار می‌دهد و برای آن تبلیغ می‌کند) قرارداد می‌بندد. پس از این کار باید با یکی از سرگروه‌های سینما اکران قرارداد منعقد گردد. آزادی، قدس، استقلال، عصر جدید یا ‌آفریقا پنج سرگروه اکران فیلم‌های سینمایی هستند.

ثبت قرارداد در شورای صنفی نمایش

پس از قرارداد با سرگروه‌‌های سینمایی، تهیه ‌کننده فیلم باید این قرارداد را در شورای صنفی نمایش (متشکل از سینمادارها، تهیه‌کنندگان و کارگردانان و … که توسط صنوف انتخاب می‌‌شوند) ثبت کند تا شورای صنفی نمایش حواله اکران فیلم را برای یک بازه زمانی معین صادر کند.

‌اکران فیلم

بعد از ثبت قرارداد، ‌اکران فیلم آغاز می‌شود.

بازیگران مطرح در زمینه ی سینما و تلویزیون معمولا برای سفارش تیزر تبلیغاتی در بسترهای مختلف ساخت تیزر فیلم سینمایی دعوت می شوند.

‌ورود به شبکه نمایش خانگی و تلویزیون

تهیه‌کننده پس از پایان نمایش فیلم در سینماها باز هم می‌تواند کسب درآمد کند و پس از گذشت حدود سه الی چهار ماه، فیلم مورد نظر، وارد شبکه نمایش خانگی می‌شود.